NEPINFORMATIE

 

J. de Ruiter

Januari 2019

 

 

Er zijn twee mogelijkheden te onderscheiden:
1. De informatieverstrekker is te goeder trouw.
De informatie hoeft dan echter nog niet correct te zijn. De informatieverstrekker kan over onjuiste of onvolledige informatie beschikken.
2. De infomatieverstrekker is te kwader trouw en weet dat de verstrekte informatie onjuist is.
In dat geval spreken we van nepinformatie,
 

Voorbeelden

Twee al heel lang bestaande en inmiddels geaccepteerde voorbeelden van nepinformatie zijn:

1.

Propaganda en dan de negatieve variant ervan: het bewust verspreiden van eenzijdige en/of verzonnen informatie.

Heeft heel vaak betrekking op geloof of een politieke opvatting.

Propaganda is een weloverwogen strategie om percepties te manipuleren en gewenst keuzegedrag te bevorderen.

2.
Reclame en dan de negatieve variant ervan: een vorm van communicatie, waarbij resultaten geclaimed worden die niet bewezen of zelfs bewezen afwezig zijn, met het doel gewenst koopgedrag te bevorderen.

Deze twee voorbeelden van nepinformatie  hebben hun effect al enige eeuwen lang effectief bewezen.
Een belangrijk kenmerk van beide voorbeelden is dat de melder (de boodschapper / zender en tevens de belanghebbende) in het algemeen bekend is en dat we al langer de gelegenheid hebben gehad om ons een oordeel te vormen over de geloofwaardigheid van de meldingen. Op deze wijze is langzamerhand al de situatie ontstaan dat we deze vormen van nepnieuws met een korreltje zout nemen en feitelijk al zijn gaan accepteren.

Inmiddels is echter de situatie drastisch veranderd! Heel lang gold dat men voor het inzetten van propaganda of reclame wel de mogelijkheid moest hebben om geschreven of gesproken teksten op grote schaal te verspreiden. Dit betekende dat men toegang moest hebben tot drukpers of radio (en later tv). Nu, met internet en sociale media, heeft iedereen de mogelijkheid om zelf te “zenden” en dat zelfs ook anoniem. We weten al lang: wat mogelijk is, gebeurt ook. En dus gebert dit. Dat op zich is niet erg. Wat bedreigend is is dat het nu voor nagenoeg iedereen doodeenvoudig is geworden om misinformatie en desinformatie over bijna de hele wereld te verspreiden. Dus ook misinformatie en desinformatie die effectief doelen ondersteunen waar de wereld niet mee gediend is!
Meer en meer belangengroepen krijgen door hoe machtig en effectief dit wapen is.
Deze nieuwe ontwikkeling is echt zorgwekkend te noemen.

 

Meer algemeen geldt dat informatie op internet niet gegarandeerd betrouwbaar is.
Nieuwe mogelijkheden zoals ChatGPT zullen hier ook een ongewenste bijdage aan leveren. Met ChatGPT kunnen nieuwe stukken informatie worden gecreëerd uit informatie op internet en deze nieuwe informatie is dus ook niet gegarandeerd betrouwbaar.
Journalistiek van goede kwaliteit is dus esentiieel, maar ook dat hier in voldoende mate kennis van wordt genomen.